Məzuniyyətin Hesablanması

Məzuniyyətin hesablanması hər bir işçinin iş həyatında ən vacib hüquqlarından biridir. İşəgötürənin öhdəliyi isə bu hüququ qanunvericiliyə uyğun təmin etməkdir. Azərbaycanda mövcud əmək qanunları işçilərin məzuniyyət hüququnu aydın şəkildə müəyyən edir və düzgün hesablanma qaydalarını əhatə edir. SGF CONSULTİNG komandası olaraq, biz bu mövzuda hüquqi dəqiqliklə yanaşır və bütün müştərilərimizə peşəkar dəstək veririk.

Məzuniyyət nədir və kimlərə şamil olunur?

Məzuniyyət – işçinin müəyyən müddət ərzində işdən azad olunaraq istirahət etməsi və həmin dövrdə əməkhaqqının ödənilməsi hüququdur. Bu hüquq Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi ilə tənzimlənir.

Məzuniyyət hüququnun qanuni əsasları

Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinə əsasən, əmək müqaviləsi ilə çalışan hər bir işçi məzuniyyət hüququna malikdir. Əmək məzuniyyəti, sosial və ödənişsiz məzuniyyətlər bu hüququn əsas növləridir və bunlar dövlət tərəfindən təmin edilir.

Kimlər məzuniyyət hüququndan istifadə edə bilər?

Məzuniyyət hüququ daimi, müddətli və mövsümi müqavilə ilə işləyən bütün əməkdaşlara şamil olunur. Dövlət qulluqçuları, müəllimlər, həkimlər, ofis işçiləri və digər əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan hər kəs bu hüquqdan yararlana bilər. Xüsusi kateqoriyalar – qadınlar, əlilliyi olan şəxslər, azyaşlı uşaqları olan valideynlər isə əlavə üstünlüklərə sahibdir.

Məzuniyyət növləri

• Əmək məzuniyyəti. Əmək Məcəlləsinə görə, hər bir işçiyə illik əmək məzuniyyəti verilməlidir. Minimal müddət adətən 21 təqvim günüdür, lakin işçinin iş stajı, vəzifəsi, zərərli iş şəraiti kimi faktorlar bu müddəti artırır. Məsələn, müəllimlər üçün bu müddət 56 günə qədər ola bilər.

• Sosial məzuniyyət. Sosial məzuniyyət doğum, övlad baxımı, ailə vəziyyəti və ya digər sosial səbəblərlə bağlı olur. Bu növ məzuniyyət də qanunla qorunur və işçiyə hüquqi əsas verir ki, şəxsi vəziyyəti ilə bağlı işdən müəyyən müddətlik uzaqlaşa bilsin.

• Ödənişsiz məzuniyyət. Ödənişsiz məzuniyyət işçinin şəxsi xahişi ilə verilə bilər. Bu müddətdə əməkhaqqı ödənilmir, lakin işçinin iş yeri saxlanılır. Əmək Məcəlləsində ödənişsiz məzuniyyətin maksimum müddəti və şərtləri də göstərilir.

Məzuniyyətin müddəti necə müəyyən olunur?

• İllik əmək məzuniyyətinin minimal müddəti. Qanunvericiliyə əsasən, işçilərin minimal illik əmək məzuniyyəti 21 təqvim günüdür. Lakin dövlət qulluqçuları, təhsil və səhiyyə işçiləri üçün bu müddət uzadıla bilər.

• Əlavə məzuniyyət günləri. Əlavə məzuniyyətlər zərərli və təhlükəli iş şəraitində çalışanlara, uzun iş stajı olanlara və ya xüsusi sosial vəziyyətdə olan şəxslərə verilir. Əmək Məcəlləsinin 117 və 118-ci maddələrində bu hallar aydın qeyd olunub.

Məzuniyyət cədvəllərinin tərtibi

• İllik məzuniyyət planı hazırlamaq. İşəgötürənlər illik məzuniyyət cədvəlini öncədən hazırlamalıdırlar. Bu cədvəl işçilərin işin gedişatına mane olmadan istirahət edə bilməsini təmin edir. Əmək Məcəlləsi işəgötürənə və işçiyə cədvəl üzərində qarşılıqlı razılaşma imkanı verir.

• İşçilər arasında məzuniyyətin bölüşdürülməsi. Böyük müəssisələrdə işçilərin eyni vaxtda məzuniyyətə çıxması istehsalat prosesini poza bilər. Buna görə işçilər arasında məzuniyyət dövrlərinin planlı şəkildə bölüşdürülməsi vacibdir.

Məzuniyyət pulunun hesablanması üsulu

Əmək məzuniyyəti zamanı işçiyə orta əməkhaqqısı əsasında pul ödənilir. Orta gündəlik əməkhaqqı son 12 ayın gəlirlərinin iş günlərinin sayına bölünməsi ilə tapılır və məzuniyyət günlərinin sayı ilə vurulur.

Əmək haqqına görə hesablanma nümunələri

Məsələn, işçinin son 12 ay ərzində qazancı 10,800 AZN olubsa və bu müddətdə 252 iş günü varsa:

• Orta gündəlik əməkhaqqı: 10,800 / 252 = 42.85 AZN
• 21 günlük məzuniyyət haqqı: 42.85 AZN × 21 gün = 900 AZN

Məzuniyyət haqqı necə ödənilir?

Vergitutma və sosial sığorta kəsintiləri

Məzuniyyət pulu əməkhaqqı kimi vergiyə cəlb olunur. Bundan sosial sığorta ödənişləri tutulur. Bu qaydalar qanunla tənzimlənir və vergi orqanlarına hesabat verilir.

Məzuniyyət ödənişinin verilmə vaxtı

Əmək Məcəlləsinə görə, məzuniyyət haqqı işçiyə məzuniyyətə çıxmazdan əvvəl, adətən son iş günü tam şəkildə ödənilməlidir.

Məzuniyyətin təxirə salınması halları

Bəzən müəssisənin istehsalat və ya təşkilati zərurətləri səbəbindən işçinin planlaşdırılmış məzuniyyəti təxirə salına bilər. Bu hallar qanunvericilikdə məhdud şəkildə nəzərdə tutulub və yalnız işçinin yazılı razılığı ilə mümkündür.

Təxirə salınmanın hüquqi əsasları

Əmək Məcəlləsinə görə, işəgötürən yalnız zəruri istehsalat hallarında məzuniyyəti təxirə sala bilər. İşçiyə növbəti il ərzində istifadə olunmamış məzuniyyətin tam verilməsi mütləqdir. Bu müddət iki ildən artıq təxirə salına bilməz.

Təxirə salınmada işəgötürənin öhdəlikləri

Əgər məzuniyyət təxirə salınırsa, işəgötürən işçini yazılı formada məlumatlandırmalı, yeni məzuniyyət cədvəlini təqdim etməli və ödənişin vaxtında verilməsini təmin etməlidir. Əks halda, işçi Əmək Müfəttişliyi və ya məhkəməyə müraciət edə bilər.

Məzuniyyət və Xəstəlik vərəqəsi

Bəzən işçi məzuniyyətdə olarkən xəstələnə bilər. Bu halda qanunvericilik əlavə tənzimləmə nəzərdə tutur.

Xəstəlik məzuniyyətə təsir edərsə necə olur?

Əgər işçi məzuniyyət dövründə xəstəlik vərəqəsi təqdim edirsə, xəstəlik müddəti məzuniyyətə daxil edilmir. İşçinin xəstəlik günləri bərpa edilir və həmin müddət üçün ayrı ödəniş – xəstəlik vərəqəsi ödənişi verilir.

Əmək qanunvericiliyində xüsusi hallar

Əgər işçi xəstəlik vərəqəsini vaxtında təqdim etməzsə və ya düzgün qeyd olunmazsa, bu halda xəstəlik günləri məzuniyyətə daxil edilə bilər. Buna görə işçi xəstəlik vərəqəsini təsdiq edən sənədləri vaxtında işəgötürənə təqdim etməlidir.

Məzuniyyət zamanı əmək müqaviləsinin statusu

• İşdən çıxma zamanı məzuniyyətin hesablanması

Əmək müqaviləsi xitam olunarkən işçiyə istifadəsiz qalmış məzuniyyət günlərinə görə kompensasiya ödənilir. Bu, işçinin iş stajına uyğun hesablanır və əməkhaqqının orta məbləği əsasında verilir.

Məsələn, bir işçi ilin ortasında işdən çıxırsa və 10 günlük məzuniyyəti istifadə etməyibsə, həmin 10 günün pulu orta əməkhaqqı ilə hesablanaraq tam ödənilməlidir.

• İstifadə olunmamış məzuniyyət günlərinin kompensasiyası

Əmək Məcəlləsinin 141-ci maddəsinə əsasən, istifadəsiz qalmış məzuniyyət günlərinin ödənilməməsi qanunsuzdur. Bu hüquq işçinin hüquqi müdafiəsi üçün vacibdir.

Məzuniyyət mübahisələri və həlli yolları

Ən geniş yayılmış mübahisələr:

• Məzuniyyətin vaxtında verilməməsi
• Ödənişin gecikdirilməsi
• Təxirə salınmanın qanunsuz olması
• İstifadə olunmamış günlərin ödənilməməsi

Hüquqi prosedurlar və məhkəməyə müraciət

Əgər işəgötürən məzuniyyət hüququnu pozarsa, işçi əvvəlcə müəssisə rəhbərliyinə yazılı müraciət etməlidir. Problem həll olunmazsa, Əmək Müfəttişliyi və məhkəməyə şikayət etmək hüquqi yoldur.

SGF CONSULTİNG ilə məzuniyyətin düzgün hesablanması

Peşəkar hüquqi məsləhət və audit xidməti

Biz müştərilərimizə:

• Məzuniyyət cədvəllərinin hazırlanması
• Hesablamaların yoxlanılması
• Hüquqi sənədləşmə
• Mübahisə hallarında məhkəmə müşayiəti xidmətlərini təklif edirik.

Məzuniyyətin hesablanması ilə bağlı tez-tez verilən suallar 

Nəticə və Tövsiyələr

Məzuniyyətin düzgün hesablanması işçi hüququnun qorunması üçün vacibdir. İşəgötürənlər isə qanuna uyğun hərəkət etməklə cərimələrdən və mübahisələrdən yayınırlar. SGF CONSULTİNG komandası olaraq, peşəkar hüquqşünas dəstəyi ilə bu prosesi sizin üçün asanlaşdırırıq.