Kameral vergi yoxlaması – vergi orqanları tərəfindən vergi ödəyicisinin təqdim etdiyi vergi bəyannaməsi və digər vergi sənədlərinin masa arxasında, yəni səyyar yoxlama olmadan yoxlanılması prosesidir. Bu, Vergi Məcəlləsinin 37-ci maddəsi ilə tənzimlənir və məqsəd vergi ödəyicisinin bəyannaməsində uyğunsuzluqları aşkar etməkdir.
Kameral yoxlamalar, adətən aşağıdakıları əhatə edir:
- Hesablanmış verginin düzgünlüyü
- Gəlir və xərclər arasındakı uyğunsuzluqlar
- Əvvəlki dövrlərlə müqayisə
- Əlavə məlumat və sənəd tələb edilməsi
Bu yoxlama növü vergi orqanlarının ilkin və əsas nəzarət vasitələrindən biridir.
Hüquqi tənzimləmə – Vergi Məcəlləsinin 37-ci maddəsi
Kameral yoxlamalar Vergi Məcəlləsinin 37-ci maddəsinə uyğun həyata keçirilir. Maddədə qeyd olunur ki:
“Vergi orqanı, təqdim edilmiş vergi hesabatını və digər sənədləri yoxlayaraq onların qanunvericiliyə uyğunluğunu müəyyən edə bilər.”
Bu müddəa vergi orqanlarına vergi ödəyiciləri üzərində ilkin nəzarət funksiyasını verir və sənədlər əsasında yoxlama aparmaq hüququnu təmin edir. Hüquqi baxımdan, bu yoxlama:
- Əvvəlcədən xəbərdarlıq edilmədən
- Vergi orqanında vergi ödəyicisinin ünvanına getmədən
- Elektron sistemlər vasitəsilə yerinə yetirilə bilər.
Kameral yoxlama müddətləri və növləri
Aşağıdakı cədvəl üzrə kameral yoxlama müddətləri fərqlənir:
| Yoxlama Obyekti | Yoxlama Müddəti |
|---|---|
| Mənfəət və gəlir vergisi bəyannamələri | 60 iş günü |
| ƏDV, sadələşdirilmiş və digər bəyannamələr | 30 iş günü |
| Xarici mənbəli məlumatlar əsasında | 90 iş günü |
Bu müddətlər vergi ödəyicisinin hüquqlarının qorunması və yoxlamanın vaxtında tamamlanması baxımından vacibdir.
Əlavə sənəd və izahat tələb prosesi
Əgər vergi orqanı təqdim olunan vergi bəyannaməsində uyğunsuzluq aşkar edərsə, vergi ödəyicisindən əlavə sənəd və izahat tələb edə bilər. Bu proses belə aparılır:
- Vergi orqanı rəsmi məktub və ya elektron sistem vasitəsilə bildiriş göndərir.
- Vergi ödəyicisinə 5 iş günü müddət verilir.
- Əlavə sənəd təqdim edilməzsə, hesablamalar vergi orqanının mövcud məlumatlarına əsasən aparılır.
Bu mərhələdə SGF Consulting mütəxəssisləri tərəfindən hüquqi və texniki dəstək çox əhəmiyyətlidir.
SGF Consulting ilə kameral yoxlama zamanı hüquqi dəstək
SGF Consulting, kameral vergi yoxlaması zamanı vergi ödəyicilərinə:
- Yoxlamaya hazırlıq
- Əlavə sənədlərin düzgün hazırlanması
- Vergi hüququna uyğun izahatların verilməsi
- Verilən qərarlara hüquqi etiraz hazırlanması xidmətlərini təqdim edir.
Bu xidmətlər, yoxlama zamanı potensial sanksiyalardan qorunmaq və prosedurun hüquqa uyğunluğunu təmin etmək baxımından əhəmiyyətlidir.
Kameral yoxlama ilə səyyar yoxlama arasındakı əsas fərqlər
Aşağıdakı cədvəl hər iki yoxlama formasının əsas fərqlərini göstərir:
| Xüsusiyyət | Kameral Yoxlama | Səyyar Yoxlama |
|---|---|---|
| Aparılma yeri | Vergi orqanı (ofisdaxili) | Vergi ödəyicisinin müəssisəsi |
| Əsas sənəd bazası | Elektron bəyannamələr | İlkin sənədlər, müqavilələr, kassa sənədləri |
| Fiziki iştirak | Yox | Bəli |
| Risk səviyyəsi | Orta və aşağı risk profilli | Yüksək risk və şübhəli fəaliyyətlər |
| Qanuni müddət | 30/60/90 iş günü | 30 iş günü və bu müddət uzadıla bilər. |
| Resurs tələbi | Aşağı | Yüksək |
| Sanksiya riski | Nisbətən az | Yüksək, bəzən cinayət məsuliyyəti ilə nəticələnə bilər. |
Kameral yoxlamanın nəticəsində tətbiq oluna biləcək tədbirlər
Əgər kameral vergi yoxlaması nəticəsində vergi bəyannaməsində və digər sənədlərdə qanun pozuntuları və ya uyğunsuzluqlar aşkar olunarsa, Vergi Məcəlləsinə əsasən aşağıdakı tədbirlər tətbiq edilə bilər:
- Əlavə vergi məbləğlərinin hesablanması – Vergi Məcəlləsinin 38.1-ci maddəsinə əsasən, düzgün hesablanmamış və ya gizlədilmiş vergi məbləğləri əlavə olaraq hesaba alınır;
- Dəbbə pulu və faizlərin tətbiqi – 59 və 60-cı maddələrə əsasən, vaxtında ödənilməmiş vergilər üçün dəbbə pulu və faizlər tətbiq edilir;
- Vergi ödəyicisinin izahat verməyə çağırılması – Vergi orqanı 65-ci maddəyə əsasən, yazılı və ya elektron izahat tələb edə bilər;
- Səyyar yoxlamanın aparılması qərarı – Əgər uyğunsuzluq ciddi xarakter daşıyırsa, 38.4-cü maddəyə əsasən səyyar vergi yoxlaması təyin oluna bilər.
Buna görə də, vergi bəyannaməsinin düzgün hazırlanması, mühasibat sənədlərinin tamlığı və hüquqi məsləhətlərin alınması ilkin mərhələdə vacib və zəruridir.
Kameral yoxlamaya etiraz proseduru və hüquqlar
Əgər vergi ödəyicisi kameral yoxlamanın nəticələri ilə razı deyilsə, aşağıdakı hüquqlardan istifadə edə bilər:
- İlkin etiraz – Vergi Məcəlləsinin 74.1-ci maddəsinə əsasən, vergi orqanının qərarına 10 iş günü müddətində yazılı etiraz təqdim edilə bilər.
- Apellyasiya Şurasına şikayət – İlkin etiraz təmin olunmadıqda, Vergi Məcəlləsinin 74.2-ci maddəsinə əsasən, 15 iş günü ərzində Apellyasiya Şurasına müraciət hüququ vardır.
- İnzibati məhkəməyə müraciət – “İnzibati Prosessual Məcəllə”yə əsasən, vergi ödəyicisi 30 gün ərzində qərardan məhkəməyə şikayət verə bilər.
- Peşəkar hüquqi təmsilçilik – Etirazların tərtibi və hüquqların müdafiəsi məqsədilə SGF Consulting-in hüquqşünasları tərəfindən hüquqi dəstək göstərilir.
Kiçik və orta sahibkarlar üçün tövsiyələr
Kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri (KOS) kameral vergi yoxlamaları zamanı potensial riskləri azaltmaq və hüquqi təhlükəsizliklərini təmin etmək üçün aşağıdakı tövsiyələrə əməl etməlidirlər:
- Vergi bəyannamələrini vaxtında və düzgün təqdim edin.
- Vergi Məcəlləsinin 150 və 151-ci maddələrinə əsasən, vergi ödəyiciləri müvafiq hesabat dövrü bitdikdən sonra müəyyən edilmiş müddətlərdə bəyannamələrini təqdim etməlidirlər.
- Gecikmə və yanlış təqdim olunma maliyyə sanksiyalarına səbəb ola bilər.
- Mühasibat uçotu və sənədləşmə qaydalarına əməl edin.
- KOS-lar “Mühasibat uçotu haqqında” Qanun və Vergi Məcəlləsinin 9-cu maddəsi çərçivəsində bütün gəlir, xərc, əməliyyat sənədlərini müvafiq qaydada tərtib və saxlamalıdır.
- Bu sənədlər yoxlama zamanı əsas sübut bazasını təşkil edir.
- Hüquqi müşavirliklə vergi yoxlamasına hazırlıqlı olun.
- Kameral yoxlamalarda potensial riskləri vaxtında görmək və düzgün izahat vermək üçün ixtisaslaşmış hüquqşünas və vergi məsləhətçiləri ilə əməkdaşlıq vacibdir.
- SGF Consulting bu sahədə KOS-lar üçün hüquqi və vergi risklərinin idarə edilməsində ixtisaslaşmışdır.
- Elektron bəyannamə və rəqəmsal sistemlərdən düzgün istifadə edin.
- Elektron vergi bəyannamələrinin düzgün və vaxtında təqdim olunması, həmçinin vergi orqanı ilə rəqəmsal ünsiyyətin effektiv idarəsi, yoxlamalar zamanı şəffaflığı və hüquqi uyğunluğu təmin edir.
- Daxili audit və özünü-yoxlama prosedurlarından istifadə edin.
- Müəssisə daxilində dövri olaraq öz daxili vergi yoxlamalarını aparmaq, kameral yoxlamada sürpriz risklərin qarşısını alır.
E-bəyannamə sisteminin əhəmiyyəti və rolu
Elektron bəyannamə sistemi vergi ödəyicilərinə:
- Vaxt itkisini minimuma endirmək
- Səhvlərin qarşısını almaq
- Yoxlamalara daha asan cavab vermək imkanını yaradır. E-bəyannamə sistemi, kameral yoxlamaların avtomatlaşdırılmasını da təmin edir.
Kameral yoxlama ilə bağlı tez-tez verilən suallar
Vergi Məcəlləsinin 37-ci maddəsinə əsasən, kameral yoxlama təqdim edilmiş bəyannaməyə əsasən 30 gün ərzində yekunlaşdırılır. Əgər əlavə sənəd və izahat tələb olunarsa, müddət 15 günədək uzadıla bilər.
Tipik sənədlər bunlardır:
– Vergi bəyannamələri
– Müqavilələr
– Alış-satış aktları
– Elektron qaimələr
– Bank çıxarışları
– Əmək haqqı və digər maliyyə sənədləri
Xeyr. Kameral yoxlama vergi orqanının özündə, masa arxasında sənədlər əsasında aparılır. Bu, səyyar yoxlamadan fərqli olaraq fiziki yer dəyişmə tələb etmir.
Bəli. Vergi Məcəlləsinin 74-cü maddəsinə əsasən, 10 iş günü ərzində ilkin etiraz təqdim edə bilərsiniz. Əgər təmin olunmazsa, Apellyasiya Şurası və daha sonra inzibati məhkəmə instansiyalarına müraciət edə bilərsiniz.
Əgər kameral yoxlama zamanı ciddi və sistemli uyğunsuzluqlar aşkarlanarsa, vergi orqanı Vergi Məcəlləsinin 38.4-cü maddəsinə əsasən səyyar yoxlama qərarı verə bilər.
SGF Consulting aşağıdakı sahələrdə hüquqi dəstək göstərir:
– Yoxlama zamanı təqdim ediləcək sənədlərin hazırlanması
– Vergi hüququna uyğun izahatların verilməsi
– Etiraz prosedurlarının hüquqi tərtibatı və məhkəmədə təmsilçilik
Nəticə
Kameral vergi yoxlaması – vergi orqanlarının təqdim olunan sənədlər əsasında apardığı ilkin və hüquqi nəzarət mexanizmidir. Bu prosesdə vergi ödəyicisinin hüquqi biliklərə sahib olması, sənədləşmədə şəffaflıq və dəqiqlik nümayiş etdirməsi vacibdir.
Unutmayaq ki, vergi hüququnun pozulması yalnız maliyyə deyil, həm də hüquqi nəticələr doğura bilər. Bu baxımdan, hüquqi müşavirlik və peşəkar dəstək zəruridir.
SGF Consulting – Kameral yoxlamalarda sizin tərəfdaşınız
Əgər kameral vergi yoxlaması ilə üz-üzəsinizsə, doğru hüquqi mövqe və peşəkar yanaşma sizə həm vaxt qazandırar, həm də riskləri azaldar. SGF Consulting bu sahədə ixtisaslaşmış hüquq və vergi mütəxəssisləri ilə sizə aşağıdakı xidmətləri təqdim edir:
- Vergi yoxlamasına hazırlıq və sənədlərin hazırlanması
- Hüquqi izahatların vergi orqanına təqdim edilməsi
- Etiraz ərizələrinin yazılması və Apellyasiya/Məhkəmə mərhələsində təmsilçilik
